- ANCILE
- ANCILEscutum breve, auctore Festô, ad vocem Manurii, ita ex utroque latere recisum, ut nullus angulus videri posset, et summum infimumque eius latus medio pateret. Fertur id, Numae Pompilii tempestate, de caelo decidisse, unaque editam vocem, omnium potentissimam fore civitatem, quamdiu in ea mansisset. Ovid. Faest. l. 3. v. 373.Ecce levi scutum versatum leniter aurâDecidit, a populo clamor ad astra venit.Et paulo post. v. 377.Idque ancile vocant, quod ab omni parte recisum est.Quemque notes oculis, angulus omnis abest.Virgil. Aen. l. 8. v. 664. ---- ---- Lapsa ancilia caelo. Iuvenal. Sat. 2. v. 124.Segmenta et longos habitus et flamea sumit,Arcanô qui sacra ferens nutantia loroSudavit clypeis ancilibus.Nonius ancilia, grandia scuta interpretatur. Mureto et Camerario dicl videntur ancilia; a Graeco ἀγκύλος, h. e. incurvus. Est et aliorum quorundam haec opinio, qui idcirco ancylia per y scribunt. Verum, in veteri Antonini Pii nummo, ubi tria scuta, ovali proge figurâ, conspicere est, ANCILIA adscriptum. Eôdemque modô in antiquis codicib. mss. inveniri auctor est Pierius, ad l. 8. Aencid. Verius etymon apponit Varro l. 6. de L. L. Ancilia, inquit, dicta ab anctsu, quod ca arma ab utraque parte, ut pcltae Thracum, incisa. Sed mihil aeque ancilium formam explicat, ac verba Plutarchi in Numa, quae ideo apponam: Ancilia vocant, propter figuram, cir culus cnim non cst, neque cxprimit, ut pelta, orbiculatam formam, ἀλλ᾿ εντομὴν ἔχει γραμμῆς ἑλικοειδοῦς, sed excisa est, ita ut revoluta linca fiat. Historiam autem seu fabulam, de lapsis caelo ancilibus, quae eam ob causam toelestia arma Liv. l. 1. c. 20. vocat, habes apud Dionys. Halicarm. l. 2. et Lactant. l. 1. c. 2. Vet. Gloss. Ancilia, Διοπετῆι. Quae oratio integra non est, et puto desiderari vocem ὅπλα. In Gloss. Graeco Lat. Διοπετὲς ὅπλον, ἀςπιοικάριον, Ancile. Haec ancilia autem Romae in Templo Martis aslervabantur, et annis singulis circumferebantur Mense Martiô, per Sacerdotes, aliosque primores per urbem: dieque trigesimô demum recondebantur. Quod antequam fieret, nihil publice feliciter fieri, superstitio tenebat. Hinc Sneronius, Othonem contra religionem nondum conditis ancilibus, inauspicato profectum scribit, in eius vita, c. 8. Vide sis ibi Casaubon. qui similem superstitionem Athenis, cum Plynteria celebrarentur, obtinuisse erudite, uti solet, observat. Aliter de istoc superstitionis genere Turnebus, quem Torrentius sequitur, in explicando Suetonii loco. Male autem, uti Lipsio ostensum, l. 5. Antiq. Lect. c. 16. Figuram corum habes, in antiquo nummo, apud Guther. l. 1. de Iure Pontificio, c. 11. Nic. Lloydius.
Hofmann J. Lexicon universale. 1698.